گنبد سلطانیه؛ زنجان
گنبد سلطانیه، در شهر سلطانیه (پایتخت ایلخانیان) در ۳۵کیلومتری شرق شهر زنجان قرار دارد. این بنا که مقبره الجایتو پادشاه مغول، معروف به سلطان محمد خدابنده است طی سال‌های ۷۰۳ تا ۷۱۳ هجری قمری و با نظارت خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی ساخته شد.
گنبد سلطانیه که از آن به‌عنوان بزرگ‌ترین گنبد خشتی جهان یاد می‌شود دارای عظمت و معماری پیچیده‌ای است که در نوع خود منحصربه‌فرد است و با کاشی‌های فیروزه‌ای خود در میان دشتی سرسبز همچون نگینی آبی می‌درخشد. این گنبد که نخستین گنبد دو جداره در جهان به‌شمار می‌‌رود، از نظر ارتفاع بعد از کلیسای سانتا ماریای ایتالیا و مسجد ایاصوفیه ترکیه سومین گنبد جهان است.
گنبد سلطانیه از نظر سبک و سیاق معماری، رابطه فضاها، تناسبات موجود در اجزای مختلف، ایستایی و مقاومت بنا، و تزیینات، نمونه‌ای متمایز و نقطه تحولی در معماری اسلامی به شمار می‌آید. در بسیاری از نوشته‌های تاریخی به عظمت این بنای باشکوه اشاره شده و بسیاری از باستان‌شناسان غربی نیز بر اهمیت این بنا صحه گذاشته‌اند
گنبد سلطانیه بنایی است هشت ضلعی كه با آجر ساخته شده است، قطر داخلی بنا ۲۵/۵ و ارتفاع آن۴۸/۵ متر است،این بنا شامل ۸ ایوان و ۸ مناره است که گفته می‌شود از ۸ در بهشت (ابواب البر یا درهای نیکی) الگو برداری شده و شامل سه بخش اصلی ورودی، تربت‌خانه و سردابه‌است.
نورگیر‌های خارق‌العاده گنبد سلطانیه هر بیننده‌ای را مبهوت می‌کند. معماری نوآورانه این بنا باعث شده است که از آن بتوان به‌عنوان ساعت آفتابی نیز استفاده کرد به‌شکلی که نوری که از سوراخ اصلی گنبد می‌تابد، نشان‌دهنده زمان ظهر، نوری که از پنجره‌های بزرگ می‌تابد نشان‌دهنده ساعت و نور پنجره‌های کوچک نشان‌دهنده حدود دقیقه است.
در مقطعی هدف از ساخت این بنا انتقال بدن مبارک حضرت علی ابن ابیطالب(ع) از نجف به سلطانیه بود که محقق نشد و سپس برای هدف دیگری، ساخت بنا ادامه یافت.
