بارگاه رضوی؛ مشهد مقدس
مشهدالرضا، دومین کلان شهر مذهبی جهان، در استان خراسان رضوی، در شمال شرق ایران بین رشته‌کوه‌های بینالود و هزار مسجد واقع است. این شهر با ۳۲۸ کیلومترمربع مساحت، دومین شهر پهناور ایران بعد از تهران است. در سال ۱۳۸۸ رسماً مشهد به‌عنوان «پایتخت معنوی ایران» انتخاب شد.
این شهر با وجود مضجع پاک و شریف ثامن‌الحجج حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا، هشتمین امام مذهب شیعه، به مانند نگینی درخشان در عالم تشیع و به عنوان پایگاه معارف دینی و رضوی تجلی دیگری یافته و سالانه پذیرای بیش از ۲۷ میلیون زائر از داخل و دو میلیون زائر از خارج از کشور است.
امام هشتم، علی بن موسی الرضا در ۱۱ ذیقعده سال ۱۴۸ قمری در مدینه متولد شدند و در سن ۵۵ سالگی به دست مأمون عباسی شهید و در مشهد به خاک سپرده شدند. در ادب فارسی، روضه به معنی باغ و گلستان و گلزار است و محل دفن پیکر امام رضا را روضه منوره می‌خوانند.
استان خراسان رضوی قسمت کوچکی از خراسان تاریخی است. سرزمین خراسان در عصر اشکانیان و ساسانیان، یکی از چهار ولایت بزرگ ایران‌زمین یعنی «اپاختر(شمال)»، «خراسان (شرق)»، «نیمروز (جنوب)» و «خاوران (مغرب)» به شمار می‌رفت. در طول تاریخ، استان خراسان همواره عرصه‌ی دایمی ظهور و سقوط قدرت‌ها و حکومت هایی چون حکومت‌های ترک، تازی، تاتار، قجر، مغول، ترکمن و افغان بوده است. پس از جنگ هرات در سال ۱۲۴۹ هـ.ش، خراسان به دو قسمت تجزیه شد و قسمت غرب رودخانه هریررود جزو ایران و شرق رودخانه ضمیمه افغانستان شد.
این سرزمین چون در شرقی‌ترین ناحیه‌ی ایران واقع شده بود و خورشید زودتر از سایر نقاط در آن طلوع می‌کرد، «خورآسان» گفته می‌شد. «خور» به معنای «خورشید» و «آسان» به معنی ظاهرشدن است.
در نزديکي شهر فعلی مشهد، شهری به نام توس وجود داشته‌است. در اسطوره‌هاي ايراني بناي اصلي شهر توس را به جمشيد و تجديد بنايی آن را به توس، پهلوان و سپهسالار ايرانی نسبت می‌دهند. توس در زمان خلافت عثمان، به‌طور کامل توسط اعراب فتح شد. در ۲۴ کیلومتری توس باستانی و در کنار دو ناحيه‌ی معروف آن، يعنی نوغان و تابران، روستايی آباد به نام سناباد وجود داشته که باغ حـُميد بن قحطبه، حاکم وقت هارون الرشید عباسی در آن واقع بوده است.
پس از به خلافت رسیدن مامون عباسی پسر هارون الرشید ، مامون برای خنثی‌کردن طغیان علویان علیه وی و جلب نظر شیعیان، حضرت علی بن موسی الرضا، را ولیعهد خود کرد و به دارالخلافه‌اش در مرو، یکی از شهرهای خراسان، فراخواند. مأمون به همراه آن حضرت، پس از یک سال ماندن در مرو، رهسپار بغداد شد. در طی راه در روستای سناباد، امام هشتم شیعیان، به خانه امیر سناباد وارد و در آن‌جا مسموم شدند و در سال ۲۰۲ یا ۲۰۳ هـ.ق پس از سه روز به شهادت رسیدند. ازآن‌پس، آن نقطه «مشهد الرضا» به معنی «محل شهادت رضا» و به اختصار مشهد نام گرفت. پس از حمله مغولان، مردم شهر ويران‌شده توس به مشهد مهاجرت کردند و شهر توسعه پيدا کرد.
در زمان غزنویان، سلطان محمود غزنوی بقعه‌ای بر روی قبر مطهر امام هشتم شیعیان بناکرد. در دوران سلطنت شاهان صفوی که مذهب تشیع به عنوان مذهب رسمی شناخته شده بود، مشهد مورد توجه خاص شاه عباس قرار گرفت و در سفری که پیاده به زیارت آمد، بر سر راه و در هر منزلی، رابطی برای آسایش کاروان‌ها و زوار ساخت. شهر مشهد در زمان نادرشاه به اوج قدرت رسید و به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد. با آن‌که نادر از اختلافات مذهبی بسیار ناراحت بود، به توسعه و آبادانی این شهر توجه داشت؛ چنان که آثار ارزنده و زیبایی از آن دوران به یادگار مانده است.
در سال ۱۲۹۰ شمسی (اول محرم ۱۳۳۰ هجری قمری)، سربازان روسیه تزاری به دنبال اولتیماتومی که در اجرای خواسته‌های خود به دولت ایران داده بودند، با توپ و انواع سلاح‌های سنگین وارد مشهد شدند. ضمن کشتار تعداد زیادی از مردم شهر مشهد، حرم و گنبد مطهر امام رضا را به توپ بستند و خسارات زیادی به شهر وارد آوردند.
در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب‌اسلامی، با بازسازی اطراف حرم مطهر، احداث صحن‌ها و رواق‌‌های جدید آستان‌قدس‌رضوی، تأسیسات زیربنایی در مشهد و ...، چهره شهر به طور کامل متحول شد.
امروزه شهر مشهد از نظر وسعت و جمعیت، بعد از تهران و از نظر جلب توریست در ردیف شهرهایی چون مکه، واتیکان، لهاسا، بنارس و بیت المقدس شناخته می‌شود.
